Hypnose, meer dan show

Onlangs startte bij RTL4 het programma ‘You’re Back In The Room’, een programma waar gebruik wordt gemaakt van hypnose. Presentator Beau van Erven Dorens vertelt in de Telegraaf: “Het is een hypnose-show waarbij kandidaten opdrachten moeten uitvoeren terwijl ze onder hypnose zijn. Met de opdrachten kunnen ze geld verdienen. Het wordt echt heel grappig.”

Dit is een van de vele programma’s waarbij hypnose wordt gebruikt ter vermaak en mede door dit soort programma’s associëren veel mensen hypnose nog steeds met een soort goochelarij of iets waar je ‘in moet geloven’. Maar wat de meeste mensen niet weten is dat hypnose ook ingezet wordt voor zinvolle doeleinden, zoals bijvoorbeeld voor het verminderen van angst of bij chronische pijn.

Door wetenschappelijk onderzoek wordt het gebruik van hypnose in een medische setting steeds meer onderbouwd. Zo wordt in een aantal ziekenhuizen hypnose toegepast als vorm van anesthesie, bijvoorbeeld in het universitair ziekenhuis in Luik. Hier gebruikt prof. dr. Marie-Elisabeth Faymonville (afbeelding) al jaren hypnose als vorm van anesthesie en heeft zo al duizenden patiënten geopereerd met hypnose, dit wordt ook wel hypno-sedatie genoemd.

Zelfhypnose

Een ander voorbeeld van hoe hypnose gebruikt wordt is te lezen in een artikel van de Wall Street Journal. Psycholoog Dr. Jeanne Safer vertelt hoe zij zelfhypnose gebruikt  als voorbereiding op de chemotherapie die ze krijgt. Dr. Safer woont in New York en heeft een weinig voorkomende vorm van leukemie. In het begin was ze zeer sceptisch tegenover het gebruik van hypnose, maar ze ontdekte dat het haar hielp om rustig te worden voor een biopsie, MRI scans en operaties.

In de taxi op weg naar het ziekenhuis begint ze met zelfhypnose om zich voor te bereiden op de chemotherapie. “En terwijl ik diep in en uitadem” vertelt ze, “zeg ik tegen mijzelf: dit is een procedure die mijn leven zal redden. Ik ga niet vechten, ik maak het zo prettig mogelijk voor mijn lichaam”. Dit helpt haar zo goed dat ze dit ook regelmatig aan haar patiënten leert. “Het is een prachtige zelfmanagement techniek”, zegt ze, “het geeft me een gevoel van controle, een gevoel dat ik participeer in de zorg in plaats van passief ondergaan.”

Hypnose bij de tandarts

In een documentaire van de BBC zie je hoe Dr. Kathy Sykes de zin en onzin van hypnose onderzoekt. Ze is onder andere aanwezig bij een operatie waarbij een Schotse vrouw twee implantaten krijgt bij een kaakchirurg.

Een zeer pijnlijke operatie waarbij normaal gesproken de kaak verdoofd moet worden. Maar vandaag niet, want de tandarts van deze vrouw is ook hypnotherapeut en gebruikt bij wijze van experiment alleen maar hypnose als verdoving. Alleen al het kijken naar de documentaire is voor veel mensen pijnlijk, het boren, het bloed, het lossnijden van voortanden ziet er allemaal vreselijk uit. Maar deze vrouw ligt heerlijk ontspannen en haar bloeddruk is gedurende de hele operatie lager dan normaal.

Hoe is dit mogelijk? Hypnose fascineert mensen al eeuwen, maar wordt ook al eeuwen niet begrepen en daardoor geridiculiseerd. “We kunnen mensen leren hoe ze pijn en angst kunnen ‘managen’”, zegt David Spiegel. Spiegel is psychiater en directeur van het Center for Health and Stress aan Stanford University. Hij onderzoekt al meer dan 40 jaar de werking en effectiviteit van hypnose. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek toont de effecten van hypnose bij klachten zoals migraine, chronische pijn en verhoogde bloeddruk, maar ook het verminderen van opvliegers, angsten en bijeffecten van chemotherapie.

Hypnose in het AMC

Voor iemand die hypnose alleen kent als vermaak klinkt het wellicht als een broodje aap verhaal. En ook kinderarts Marc Benninga van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam was zeer sceptisch toen hij een lezing bijwoonde van een Britse collega arts Peter Whorwell. ‘Wat een onzin’, dacht Benninga toen hij al die positieve verhalen over hypnose hoorde tijdens de presentatie van Whorwell. Later kwamen de twee in gesprek en vroeg Benninga of hypnotherapie ook zou helpen bij kinderen. Volgens Whorwell zou het bij kinderen nog beter werken, omdat ze meer fantasie hebben en je ze makkelijker kunt motiveren om de oefeningen te doen.

Benninga zette een onderzoek op samen met een Amsterdamse hypnotherapeut. Er deden 52 kinderen mee aan het onderzoek, opgesplitst in twee groepen. De ene helft werd behandeld door een kinderarts, de andere helft kreeg hypnotherapie. “Ik was toen ik begon erg sceptisch, maar in mijn onderzoek heb ik gezien dat hypnotherapie bij kinderen met ernstige buikpijn veel betere resultaten geeft.”
Na een jaar was 85 procent van de kinderen van hun klachten af, tegen 25 procent van de kinderen die een klassieke behandeling kregen. Na vijf jaar geldt dit nog voor 68 procent van de kinderen die hypnotherapie kregen en 20 procent voor de controlegroep. De kinderen kregen zes sessies van drie kwartier bij een hypnotherapeut, verspreid over drie maanden. Verder moesten ze thuis zelfhypnose-oefeningen doen.

Hypnotherapie

Volgens professor Mark Jensen, van de universiteit van Washington, is hypnotherapie “Een vorm van psychotherapie waar hypnose c.q. trance als therapeutisch middel wordt ingezet om tot verandering te komen van gevoel, gedrag of gedachten”.

Jensen onderzoekt al bijna 30 jaar de effectiviteit van psychosociale behandeling van pijn en heeft onder andere Hypnosis for chronic pain management geschreven.

Een hypnotherapiesessie begint meestal met de therapeut die instructies geeft om diep te ontspannen en om de aandacht naar binnen te richten. Soms gebeurt dat via een  visualisatie en soms juist via een gevoel in het lichaam. Als de cliënt eenmaal ontspannen en gefocust is kan de therapeut samen met de cliënt gaan werken aan het probleem waar de cliënt voor komt, met behulp van hypnotische suggesties

Een hypnotische suggestie heeft een meetbaar effect op het lichaam. Bij een studie van de Stanford universiteit werd mensen in trance gevraagd om zich voor te stellen dat ze iets aan het eten waren en de afscheiding van maagzuur nam met 70% toe. Tijdens een studie van Harvard Medical School kregen patiënten die een operatie moesten ondergaan een hypnosesessie van 15 minuten. Deze patiënten hadden niet alleen minder pijnmedicatie nodig na de operatie, maar de operaties duurden minder lang, dit gaf een kostenbesparing van $331,- per patiënt.

Misverstanden over hypnose

Veel mensen denken dat mensen die in trance zijn ‘helemaal weg zijn’ of slapen. Dat is niet zo vreemd, want van buiten lijkt het inderdaad of iemand slaapt, maar van binnen is er juist sprake van verhoogde waakzaamheid. Een ander veel voorkomend misverstand is dat je geen controle meer zou hebben over je gevoel en je gedachten. Dat is niet zo, net zoals je in hypnose niet zomaar al je geheimen vertelt of dat je niet meer uit de trance zou kunnen komen. Allemaal misverstanden die vooral zijn ontstaan door het zien van theaterhypnose.

Het vinden van een goede hypnotherapeut kan soms verwarrend zijn. De titel ‘hypnotherapeut’ is nog steeds niet beschermd dus iedereen kan zich hypnotherapeut noemen. Bij de Nederlandse Beroepsvereniging van Hypnotherapeuten (NBVH) kunnen zich alleen therapeuten aansluiten die tenminste een officiële beroepsopleiding op HBO niveau hebben afgerond. Een dergelijke beroepsopleiding tot hypnotherapeut met erkenning door de zorgverzekeraars duurt dan ook 3 tot 4 jaar. Daarnaast zijn alle aangesloten therapeuten verplicht zich ieder jaar bij te scholen en intervisie te volgen.

Erik Willems